Hal luuqad & Adduun wada Gabay ah

Qurbajoogta Soomaalida waxay dhaqankooda ku nooleeyeen Gabayga, kaasoo ay adeegsadaan meel waba ay joogaan.

Iyadoo ay wado doonista lahaanshaha iyo inay dib ugu xirmaan asalkooda ayaa waxaa soo kacay Abwaanno da’a yar oo qurbajoog ah, kuwaasoo gacanta ku haya suugaanta ay faraca u leeyhiin.

Maansayahnnadaan da’da yar waxay badanaa Maansadooda ku qoraan luuqada Ingiriiska iyo luuqadaha kale ee dalalka ay daganyihiin. Basle waxay ku dhex daraan luuqada Af Soomaaliga, taasoo farxad galisa dadweynaha daawanaya marka ay soo bandhigayaan.

Mar ay Gabay ka tirineysay xafladii 6-sano guurada Matxafka Soomaalida ee Minnesota ayaa Abwaanada Ifraax Xuseen oo dhalashada Canada haysata ayaa gabay ay uga hadlaysay dagaalkii sokeeye waxay ku aqrisay luuqadda Soomaaliga iyo Ingiriiska, , iskhu dhexdarka labada luuqad ayaa abuuray laxan cajiib ah oo dadweynihii soo jiitay.

Mowduucayada ay Maansayahannada qurbajoogta badanaa ka hadlaan waxaa ka mid ah Huwiyada, Colaada iyo qasaaraha ka dhasha. Waxay sidoo kale ka hadlaan midabka iyo siyaasadda iyagoo islamarkaa dalbanayaa inay aqbaalaan bulshada ree galbeedka ay la noolyihiin iyo kuwa dhulka Hooyo ku sugan.

“Gabaygu waxuu dib iigu soo celiyay ahaanshaha Soomaalinimadayda,” ayey tiri Ayan Aden, oo 20-jir ah kuna nool magaalada Birmingham ee dalka Ingiriiska. Soomaalinimada aad ayey qabligayga ugu weyntahay maadaama aan ku soo koray wadamada ree galbeedka oo aan la taacaallaa dhigayay huwiyadayda.

Mar ay gabay ka soo bandhigeysay xaflada Usbuuca Soomaalida ee London, Ayan waxay ka hadashay dareenkeeda ku aadan kamid-noqoshada bulshada ay ku soo dhex kortay.

“Markaan dhashay ilaa hadda waxaan la taacaallayay kamid-noqoshada laba bulsho; kuwa Ingriiska iima arkaan inaan ahay muwaadin Biritish ah maadaama uu midabkayga madow yahay, bulshada Soomaalida ku nool wadankana iima haystaan inaan Soomaali buuxa ahay maadaama aan luuqada garanaynin.” Ayey tiri Ayan, iyadoo labada luuqad ee Ingriiska iyo Soomaliga isku dhex daraysa sida lagu looga bartay Gabayadeeda.

Gabayga waxuu udub-dhexaad u yahay dhaqanka bulshada Soomaaliyeed. Maansayahannada da’da yar uma isticmaalaaan kaliya inay dib ugu soo xirmaan asalkooda, waxay sidoo kale u adeegsadaan inay ku dalbadaan xuquuqdooda.

Maansayahanada da’da yar ee qurbajoogta waxaa hormuud u ah abwaanadda Biritishka ah ee Warsan Shire. Gabaygeedii la magac baxay “Hoy” ayaa waxuu halkudhig u noqday dhaqdhaqaaqii loogu doodayay qaxootiga markuu Donald Trump xayiraadda safarka ku soo rogay. Dadkii mudaaharaadayay ee Mareekanka ayaa soo qaatay boorar ay ku qoranyihiin ereyo ku jiray gabaygeeda.

Kooxihii u doodayey qaxootiga ree Suuriya ee Yurub soo galay ayaa sido kale isticmaalay gabaygeeda. Ereyada ugu caansan ee la soo qaatay waxaa ka mid ahaa: “Ruux gurigiisa ka soo tagaayo ma jiro/ haduusan gurigaasi ahayn afka Yaxaas badeedka” iyo “Ruux caruurtiisa doon ku soo shubaayo ma jirto/ hadeysan badda ka amni fiicnayn barriga”.

Laga soo billaabo Melbourne ilaa Minnesota iyo London ilaa Nairobi, ururada qurbajoogta Soomaaliyeed waxay abaabulaan munaasabado lagu kobcinaayo abwaanada da’da yar ee ku dhashay qurbaha.

Matxafka Soomaalida ee Minnesota waxuu qabtaa barnaamijyo dhalinta ay ku soo bandhigaan, laguna baro maansada. Matxafku waxuu sidoo kale keydiyaa agabka lagu yaqaanno dhaqanka Soomaalida reer guuraaga ah, kuwaasoo ay wax ku baraan caruurta ku dhalatay qurbaha iyo dadweynaha kale ee Mareykanka.

Xafladda Usbuuca Dhaxalka Soomaalida ee Nairobi lagu qabto sanad walba oo ay soo qabanqaabiso xarunta dhaqanka ee Aw Jaamac, taasoo aad looga xiiseeyo bariga Afrika ayaa

waxaa qeyb weyn ka ah horumarinta gabayga Soomaalida.“Soomaalidu waxay dhaqan u leeyihiin Gabayga, marka waa muhiim in dhalinta lagu barbaariyo inay fikirkooda ku cabiraan maansada,” ayey tiri Raxmo Mire oo hogaamiso xafladdaas. “Gabayga waxaa si halabuur leh loo isticmaali karaa in wacyigelin lagu sameeyo. Waxuu sidoo kale qofka uu ku cabiri karaa fikirkiisa ku aadan bulshada, siyaasadda iyo dhaqaalaha, taasina muhiim ayey u tahay bulshada, gaar ahaan dhalinyarada.”

Diaspora Somalis are keeping traditions alive and bringing Somali poetry to wherever they settle.

Driven by a common desire to reconnect with their roots and search for belonging, the Somali diaspora is bursting with a new generation of poets who are keeping their ancestors’ rich oral traditions alive.

These young poets often write their poems in English and the other languages of their adopted countries but mix in Somali words, drawing cheers from the crowd wherever they perform.

At the sixth anniversary of the Somali Museum in Minnesota, the Somali Canadian poet, Ifrah Hussein, used a mix of Somali and English language in her poem about the civil war, creating hybrid sounds that captivated the audience.

Identity, conflict and loss are some of the common themes diaspora poets explore in their poetry. They talk about race and politics, and demand to be accepted in both the societies they live with in the west as well as those of their motherland.

“Poetry has enabled me to reclaim my Somali identity,” said Ayan Aden, 20, who lives in Birmingham. The issue of Somalinimo [Somaliness] is close to my heart as someone who grew up in the west and had to balance two identities.

“My poetry style reflects that dual identity as I write in both Somali and English to connect deeper with my audience. It has given me the ability to connect with others through the medium of words, touching on issues we all face in the diaspora.”

Performing at the 2019 Somali Week Festival in London, Ayan talked about feeling like she did not fit in.

“Ever since I was born I had to deal with the concept of not fitting in; [of being] not deemed British enough due to the pigments of my melanin nor Somali enough for the Somalis back home because luuqadda ma garaneynin [I couldn’t speak the mother tongue]” she explained, switching between English and Somali as she does in her poetry.

Poetry is woven into the fabric of Somali society; young Somali diaspora use it not just to reclaim their cultural roots but also to demand their rights.

British-Somali poet, Warsan Shire, is a leading light of this poetry movement. Her poem “Home” became a rallying call for refugees following former US President Donald Trump’s travel ban in 2017. Demonstrators in the US held up signs with lines from her poem.

Activists in Europe also used lines from her poem during the Syrian refugee crisis, some of the most popular lines, which went viral on social media, include: “No one leaves home unless/home is the mouth of a shark.” And “No one puts their children on a boat/unless the water is safer than the land”.

From Melbourne to Minnesota, London to Nairobi, Somali diaspora organisations conduct cultural events that nurture young poets and spoken word artists who were born in the diaspora.

The Somali Museum in Minnesota organises events and educational programmes where young poets learn and perform poetry. The Museum also has a collection of artifacts and tools native to Somalia’s nomadic culture which they use to educate not only young Somalis, but also other communities in the United States.

The annual Somali Heritage Week in Nairobi, which is organised by the Aw Jama Cultural Centre, is also a popular festival in East Africa where Somali poetry is an important component. “Somalis have a special tradition of poetry, and helping young people to express themselves through poetry is important,” said Raxmo Mire, the festival lead. “Spoken word poetry can be used creatively to raise awareness, one can express one’s thoughts on social, political and economic issues in an entertaining manner, and that is important for our society today, especially the younger generation.”

Raadi